Trà Trung Quốc – Nguồn gốc lâu đời và tinh hoa nhất của nghệ thuật trà thế giới. Cùng ruouxachtay khám phá quy trình truyền thống, hương vị tinh tế cùng lợi ích tuyệt vời của những loại trà nổi tiếng Trung Hoa.
Khái quát về trà Trung Quốc
Định nghĩa trà Trung Quốc
Trà Trung Quốc, hay còn gọi là trà Hoa là tất cả các loại trà được sản xuất từ cây trà (Camellia sinensis) trồng tại các vùng miền trên lãnh thổ Trung Quốc. Đây được coi là nguồn gốc và tinh hoa của nghệ thuật trà thế giới.
Các loại trà Trung Quốc chính gốc đều được chế biến thủ công từ lá cây chè non tươi theo những quy trình truyền thống lâu đời hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm tuổi. Chính nhờ kỹ thuật làm trà cổ truyền này mà trà Trung Quốc mới mang được những đặc trưng vị, hương, màu sắc và công dụng đặc biệt khác hẳn trà của các nơi khác.
Để được gọi là trà Trung Quốc, loại trà đó phải đáp ứng đủ các tiêu chí như: nguyên liệu trồng tại Trung Quốc, tuân thủ đúng quy trình sản xuất truyền thống và đạt các tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất định về chất lượng cảm quan.
Lịch sử lâu đời của nghệ thuật trà Trung Quốc
Trà là một phần văn hóa lâu đời gắn liền với lịch sử phát triển của đất nước và con người Trung Hoa. Khởi nguyên từ khoảng năm 2700 trước Công nguyên, cây trà hoang dã đã được phát hiện và chế biến thành đồ uống bởi một tu sĩ.
Nghệ thuật trà phát triển mạnh dưới thời các triều đại phong kiến Trung Quốc như Đường, Tống. Đến thời Trần, quy trình làm trà truyền thống cơ bản được hoàn thiện. Giai đoạn cực thịnh của trà là từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 13, các loại trà đặc sản xuất hiện tại nhiều vùng miền Trung Quốc.
Đến đầu thế kỷ 20, các phương pháp chế biến trà được cải tiến và hiện đại hóa hơn nhưng vẫn giữ được những nét cốt lõi truyền thống. Ngày nay, Trung Quốc không chỉ tự hào là vùng đất sinh ra trà mà còn là “triều đại trà” lớn nhất thế giới.
Các vùng trồng và loại trà nổi tiếng của Trung Quốc
Lãnh thổ Trung Quốc rộng lớn với nhiều vùng khí hậu và đất đai đa dạng khác nhau. Vì thế, mỗi vùng miền đều có những loại trà trồng riêng, được chế biến theo phương pháp khác nhau, tạo nên phong vị đặc trưng riêng.
Một số vùng nổi tiếng về trà như Phủ Điền (Vân Nam), Hồ Nam và Giang Tây chuyên về trà xanh nổi tiếng như Trà Long Tỉnh, Trà Lư Ngọc, Trà Báo Xuân. Vùng Phúc Kiến nổi tiếng về trà đen hay trà Đại Hồng Pháo. Trà ô long nổi danh xuất xứ từ Đài Loan và Phượng Hoàng. Trà trắng thơm ngon bậc nhất là trà Bạch Tuyền, Ngân Tuyết từ Phúc Kiến.
Ngoài ra, các loại trà đặc sản của Trung Quốc còn có trà Tiểu Nhất, Vân Sơn Giả Hỷ, trà hoa sen, trà Oa Khâu,… rất nổi tiếng về vị thơm ngon và công dụng.
Vị trí và vai trò của trà trong văn hóa Trung Quốc
Trong hàng nghìn năm lịch sử, nghệ thuật trà đã đóng một vai trò văn hóa vô cùng quan trọng đối với người dân Trung Hoa. Trà không chỉ là thức uống đơn thuần mà còn trở thành biểu tượng của sự thanh lịch, tinh tế và nguồn gốc của nhiều nét đẹp truyền thống.
Trà được xem là môn học cao quý, thâm hậu với nhiều nghi lễ, quy cách và cách thưởng thức riêng. Nghệ thuật trà không chỉ khơi gợi được các giác quan mà còn mở ra những trải nghiệm về thẩm mỹ và tinh thần cho người thực hành.
Những bộ đồ ngũ sắc bằng sứ, thờ trà và quy trình pha trà công phu được xem là tinh hoa của nghệ thuật thưởng trà Trung Hoa. Ngày nay, trà đã trở thành món quà tặng không thể thiếu trong các dịp lễ và sự kiện quan trọng của đất nước tỷ dân.
Có thể nói, trà chính là linh hồn, là nét văn hóa đậm đà nhất của người Trung Quốc. Đó là lý do vì sao họ luôn dành sự tôn trọng và ngưỡng mộ nhất với nghệ thuật trà truyền thống này.
Phân loại các loại trà chính của Trung Quốc
Trà xanh (lư trà, trà long tỉnh, trà đồng đình,…)
Trà xanh là loại trà phổ biến và điển hình nhất của Trung Quốc. Đây cũng được coi là loại trà nguyên bản, gần gũi nhất với tự nhiên vì chỉ trải qua gia công sơ bộ.
Quy trình sản xuất trà xanh bao gồm các bước chính: hấp/sào – đần lá – vo lá – sấy khô. Trong đó, bước vo lá tạo ra mùi thơm đặc trưng và vẻ bóng mượt cho từng lá trà. Không qua oxy hóa nhiều nên trà xanh vẫn giữ nguyên màu xanh tự nhiên.
Một số loại trà xanh nổi tiếng nhất của Trung Quốc gồm:
Trà Lư Ngọc (Lục Ngân Xanh): Trà xanh cổ xưa nhất từ Vân Nam, vị ngọt thanh tao.
Trà Long Tỉnh Hạ Courtois: Trà xanh cao cấp vị đắng nhẹ, thơm lâu.
Trà Đồng Đình (Tôn Trà): Có vị ngon ngọt nhất trong các loại trà xanh.
Trà Bào Ngư: Trà ướp hoa sen, thơm ngát hương hoa tự nhiên.
Trà Nga Lộ: Trà xanh mùi thơm đặc biệt từ hoa phong lan xanh.
Trà đen (Trà Phúc Kiến, Trà Vũ Ỷ,…)
Trái ngược với trà xanh, trà đen là loại trà đã trải qua xử lý oxy hóa hoàn toàn nên có màu đen hoặc nâu đậm cùng vị đắng sâu hơn. Tuy nhiên, trà đen cũng là một trong những loại trà quý hiếm và được ưa chuộng nhất của Trung Quốc.
Quy trình sản xuất trà đen khá phức tạp gồm: hấp xông – để nguội – vo lá – lên men – sấy – đóng kiện. Công đoạn lên men là quan trọng nhất, quyết định đến hương vị, màu sắc và chất lượng của trà.
Những loại trà đen nổi bật của Trung Quốc như:
Trà Phúc Kiến: Loại trà đen nổi tiếng nhất thế giới, hậu vị ngọt ngào.
Trà Vũ Ỷ: Trà đen thượng hạng từ Vân Nam, vị đậm đà, phong vân.
Trà Tố Nữ thơm: Ướp với hoa quế và hoa chi tử đặc biệt.
Trà Lapsang Souchong: Trà có vị khói hương gỗ rất đặc trưng.
Trà đen Thiểm Tây: Vị đắng hậu ngọt, giàu dinh dưỡng.
Trà ô long (Trà Đài Loan, Trà Sương Mù…)
Trà ô long hay trà đầu lâu là loại trà mộc mạc, gần gũi không quá nồng hay nhẹ của Trung Quốc. Đây là loại trà rất phổ biến, được ưa chuộng cả trong và ngoài nước.
Quy trình sản xuất trà ô long bao gồm các bước: hấp xông – vo lá – lên men bán phần – sao/sấy khô. Quá trình lên men chỉ khoảng 30% nên trà có màu nâu vàng đặc trưng, giữa xanh và đen.
Các loại trà ô long nổi tiếng như:
Trà Đài Loan: Trà ô long vị đặc trưng của đảo Đài Loan.
Trà Vũ Lăng: Trà ô long hảo hạng từ Phượng Hoàng, thơm nhẹ lâu dài.
Trà Hoàng Cảnh: Hay còn gọi là Bão Lộc Nhĩ, vị thanh tao đặc biệt.
Trà Tử Đàn: Trà ô long thơm mùi trà tần cổ xưa.
Trà Sương Mù: Trà ngon nhờ chế biến từ những làn sương mù dày đặc.
Trà trắng (Trà Bạch Tuyền, Trà Ngân Tuyết…)
Trà trắng là loại trà quý hiếm nhất của Trung Quốc và thế giới. Tên gọi xuất phát từ lông tơ trắng bao phủ búp non chưa nở và màu trà nhạt như vải gấm trắng.
Quy trình làm khá đơn giản: hái búp tơ trà chưa nở – hong khô bằng không khí – xát nhẹ để tạo mùi – đóng gói. Không qua xử lý nhiệt và lên men.
Các loại trà trắng nổi tiếng:
Trà Bạch Tuyền: Trà búp tơ trắng cao cấp từ Phúc Kiến
Trà Ngân Tuyết: Loại cao cấp và quý giá bậc nhất của Trung Quốc
Trà Bạc Hà hay Bạc Vũ Xanh: Trà từ búp tơ non hơn Tuyết Nhất
Trà Phượng Hoàng Vũ Tôn: Vị thanh cao, thơm lâu mùi hoa nhài
Trà Vạn Cam Lộng: Đặc sản nổi tiếng vùng Hồ Nam
Trà trắng tượng trưng cho sự cao quý, tinh khiết và thượng lưu trong văn hóa trà thưởng thức của Trung Hoa. Đây cũng là một trong những loại trà đắt đỏ nhất thế giới.
Quy trình sản xuất trà truyền thống Trung Quốc
Thu hái và phơi sấy nguyên liệu
Khâu đầu tiên trong quy trình làm trà truyền thống Trung Quốc chính là thu hái lá trà tươi. Việc hái lá được thực hiện một cách cực kỳ khéo léo, tinh tế và công phu.
Thời điểm thu hoạch lá trà được lựa chọn vô cùng cẩn trọng, thường là sáng sớm hoặc chiều muộn để lá ở trạng thái tươi ngon nhất. Lá thu hoạch phải là những lá non măng xinh đẹp, chưa nở hết tơ trắng bao phủ.
Những người hái lá trà Trung Quốc chuyên nghiệp phải biết “bẻ” lá sao cho không làm rạn nứt hay tổn thương quá nhiều đến nhánh và thân cây. Cây trà được thu hoạch theo chu kỳ cách quãng, để lá có thời gian phục hồi và đẻ nhánh mới.
Sau khi hái, lá trà sẽ được phơi sơ dưới ánh nắng nhẹ, môi trường thông thoáng để làm giảm hàm lượng nước có trong lá và tránh bị mốc mẩn. Tuy nhiên quá trình phơi phải đúng mực, không để làm khô lá quá nhiều.
Kỹ thuật vo trà đặc biệt
Đây là công đoạn quan trọng nhất trong quy trình sản xuất trà Trung Quốc mà rất ít nơi khác trên thế giới còn làm. Quá trình vo trà đảm bảo độ mượt, vẻ xoăn và hương vị đặc trưng cho từng loại trà.
Lá trà Trung Quốc được mang vo bằng những chiếc chảo đặc biệt hoặc bằng tay với các kỹ thuật vo xoắn, vò nát, chà xát riêng biệt. Nhờ sự ma sát, nhiệt và áp lực, những tinh chất bên trong lá được giữ lại và tựa ra ngoài, khiến trà có mùi thơm nồng đặc trưng.
Từng lá trà Trung Quốc phải được vo một cách đều đặn, tránh để bị bầm dập bên ngoài và vẫn giữ được hình dạng lá. Người vo trà cần rất nhiều kỹ thuật và kinh nghiệm bởi đây là bước khó khăn, quyết định phần lớn chất lượng trà sau này.
Công đoạn xử lý nhiệt
Đây là bước quan trọng hàng đầu, quyết định màu sắc, hương vị và phân loại trà Trung Quốc thành xanh, đen hay ô long. Tùy loại trà mà sẽ có cách xử lý nhiệt khác nhau.
Các loại trà xanh sẽ được đun nấu nhanh bằng không khí nóng hoặc hấp nóng để loại bỏ men oxy hóa, giữ màu xanh tươi.
Trà đen không được xử lý nóng ngay mà phải qua giai đoạn lên men trước, cho phép oxy hóa hoàn toàn. Sau đó mới đem đi sấy và đun nóng.
Trà ô long được bỏ qua quá trình lên men và được đun nấu vừa đủ, chỉ oxy hóa được một phần nên có màu nâu vàng đặc trưng.
Nhiệt độ, thời gian và kỹ thuật xử lí nhiệt đều ảnh hưởng lớn đến chất lượng và mùi vị cuối cùng của từng loại trà.
Kết luận
Trà Trung Quốc không chỉ đơn thuần là một loại đồ uống mà còn là một nghệ thuật tinh tế, trải qua hàng nghìn năm gìn giữ và phát triển. Từ nguồn gốc lâu đời đến quy trình sản xuất truyền thống công phu, mỗi loại trà của Trung Quốc đều toát lên một hương vị và nét đẹp riêng, phản ánh tinh hoa văn hóa phương Đông.
Các loại trà nổi tiếng như trà xanh, trà đen, trà ô long hay trà trắng đều được sản xuất với kỹ thuật thủ công cẩn trọng từ khâu hái, vo, sao cho đến gia công cuối cùng. Chính vì vậy, trà Trung Quốc sở hữu hương thơm tự nhiên, vị thanh tao tinh khiết cùng vô vàn lợi ích cho sức khỏe từ việc giải độc, chống lão hóa, tăng đề kháng đến hỗ trợ giảm cân.
Xem thêm: Nhân sâm ngâm rượu: Hương vị đặc biệt và lợi ích của nhân sâm ngâm rượu
