Tại sao lại có câu nói "rượu phải đầy, trà phải vơi"?

Phong tục ẩm thực truyền thống Trung Hoa có rất nhiều điều cấm kỵ, chẳng hạn như “ăn ít, uống ít”, “không uống vào giờ Mão, say vào giờ Ngọ”, và “không tham lam của cải bất ngờ”. Tất cả những điều này đều là lời nhắc nhở về sự thận trọng khi uống rượu. “Rượu phải đầy, trà phải vơi” là yêu cầu bắt buộc khi rót rượu và trà. Vậy tại sao lại có những phong tục và nghi thức như vậy đối với rượu đầy và trà vơi?

Cổ nhân có cách nói: “Trà đầy khinh người, rượu đầy kính người”.

Rót rượu phải đầy

Thời xưa, người ta có một quy tắc là phải rót đầy ly rượu, bởi vì thời đó, nhiều người đã đầu độc người khác bằng rượu. Nếu rượu rót đầy ly, khi chạm ly rượu tự nhiên sẽ tràn sang ly của nhau. Quy tắc này vẫn được áp dụng cho đến ngày nay.

“Rượu phải đầy” nghĩa là trong tiệc, chủ nhà phải rót rượu đầy miệng khi tiếp khách, thể hiện sự chân thành. Ở nhiều nơi, còn có tục lệ uống cạn ba chén đầu tiên, không được rời đi cho đến khi say. Trong tiệc, rượu phải được rót đầy miệng, nếu không, chủ nhà sẽ bị coi là không hiếu khách.

Rất nhiều nơi còn có tục lệ là: “3 chén rượu đầu phải đầy, phải uống cạn ly, không say không về”.

Về tác dụng của rượu, đây là một chất nam tính. Rượu tự nhiên kích thích con người, làm tăng thêm bầu không khí của một bữa tiệc một cách hoàn hảo. Như người ta vẫn nói, tiệc tùng không thể thiếu rượu, và việc chủ nhà mời khách một ly rượu đầy là một lựa chọn hợp lý và hợp tình hợp lý.

Khi thưởng thức một ly rượu đầy đặn, cả chủ nhà và khách mời đều nên kiềm chế và uống trong phạm vi khả năng của mình. Họ nên tránh ép buộc người khác uống hoặc uống quá nhiều.

Ngoài ra, người xưa cũng tổng kết ra 3 “nguyên tắc” khi uống rượu: “Kính”, “Hoan” và “Nghi”, tức là: kính trọng, vui vẻ và có chừng mực. Nghĩa là: Trong quá trình uống rượu cần thể hiện ra sự thành kính và tôn trọng đối phương, hai bên phải vui vẻ, đồng thời cũng cần phải có chừng mực và thích hợp.

Rót trà phải vơi

“Trà phải cạn” trái ngược với “rượu phải đầy”. Đầy và cạn chỉ là tương đối, và có một mức độ cạn nhất định. Ví dụ, có câu “Trà phải đầy 70%”, hoặc “Rót trà chỉ đầy 70%, chừa lại 30% là lịch sự”. Mức độ cạn “đầy 70%” này của trà cũng thể hiện sự tôn trọng đối với người khác, tương tự như “rượu phải đầy”. Người Trung Quốc cổ đại tin rằng rót trà quá đầy là thiếu tôn trọng khách, giống như yêu cầu họ uống cạn, một hành động xúc phạm.

Xét về mặt logic, nghi thức “trà phải nông” có thể xuất phát từ hai lý do sau: nếu rót trà quá ít, sẽ không thể hiện được sự chân thành của chủ nhà; nếu rót trà quá đầy, trà sẽ dễ tràn ra ngoài, khiến khách không tiện uống trà và làm chủ nhà xấu hổ, đây là sự bất kính lớn nhất.

Bởi vì nước trà thường nóng, nếu rót đầy chén chẳng những có thể làm cho khách bị phỏng, khách cũng không có cách nào bưng lên để uống thoải mái cho được.

Ngoài ra chén trà đầy sẽ khiến nhiệt độ của trà khó hạ xuống làm ảnh hưởng đến việc cảm thụ hương vị trà. Cho nên, theo cổ nhân làm như thế là không có sự tôn kính đối với khách. Nói sâu xa thêm một chút, thậm chí còn có ý là đuổi khách về. Có nhiều nơi, coi hành vi như thế chính là ‘bưng trà tiễn khách’.

Do đó, theo quan niệm truyền thống của Trung Quốc về sự điều độ, giữa chừng là đúng và giữa trên là tốt, người ta sử dụng tiêu chuẩn 7 điểm để phục vụ trà. Khi có hai hoặc nhiều khách, trà được phục vụ trên khay trà phải có màu đều nhau. Tay trái nên giữ đáy khay, trong khi tay phải nên đỡ mép. Nếu có đồ ăn nhẹ, chúng nên được đặt trước mặt khách bên phải, và tách trà nên được đặt bên phải đồ ăn nhẹ. Khi phục vụ trà, trà nên được cầm bằng tay phải và được đưa từ bên phải của khách, với một nụ cười và giao tiếp bằng mắt. Tất nhiên, khách nên đáp lại lời chào bằng cả hai tay và gật đầu cảm ơn. Khi nhấp một ngụm trà, điều quan trọng là phải thưởng thức từ từ, thưởng thức vị đắng đầu tiên, sau đó là vị ngọt thứ hai và cuối cùng là dư vị kéo dài. Tinh hoa của trà nằm ở trực giác, không phải ở lời nói. Những lời khen ngợi thích hợp dành cho chủ nhà cũng được hoan nghênh. Trà trong ấm có thể được pha ba hoặc bốn lần. Khi tách trà của khách đã cạn, chủ nhà có thể rót thêm trà. Trà chỉ được thu dọn sau khi khách đã rời đi.

Hơn nữa, uống trà là một thói quen thư thái, không nhất thiết phải trong bầu không khí sôi động. So với tiệc tùng, trà đạo thiên về một bầu không khí yên tĩnh và thư thái. Trà thanh nhẹ hoàn toàn phù hợp với nhịp điệu chậm rãi này, dường như truyền tải ý tưởng về một dòng nước chảy đều đặn và một tương lai dài lâu. Nghi thức trà đạo nhấn mạnh sự giản dị, vẻ đẹp, sự hài hòa và tôn kính, bổ sung cho sự tôn kính, niềm vui và sự phù hợp của nghi thức rượu. Phong tục phục vụ trà “thanh nhẹ”, chỉ phục vụ 70% đầy, bổ sung cho điều này, thể hiện nét đặc trưng của văn hóa trà Trung Hoa, vốn đề cao sự giản dị và thanh lịch.

Tóm lại, khi tiếp khách, hãy dùng rượu và trà, một đầy một cạn. Tuy có sự khác biệt về hình thức, rượu phải đầy, trà phải cạn, nhưng cả hai đều thể hiện nguyên tắc tôn trọng người khác và thực tế trong giao tiếp xã hội.

Rượu phải đầy, trà phải cạn. Sâu hay cạn, đều là những nỗi buồn vui của cuộc đời.